Tropisch hout uit Brazilië: de legaliteit onder de loep

De kap van tropisch hout roept bij mensen vaak denkbeelden op die geassocieerd worden met onethische praktijken en de verdwijning van het Amazonewoud. Maar is deze beeldvorming wel correct? In 2013 lanceerde de Europese Unie een houtverordening, een actieplan dat de illegale houtkap een halt moet toeroepen. Wat zijn precies de actiepunten van deze verordening en hoe worden ze precies in praktijk toegepast? En werken de Braziliaanse overheden en houtbedrijven efficiënt mee om alles legaal te laten verlopen? Wij spraken Bart Desintebin, deskundige tropisch hout en zaakvoerder van importeur Desindo in Gent om even wegwijs te geraken in deze wetgeving.

Deze houtverordening, van toepassing op alle marktdeelnemers, is gebaseerd op drie belangrijke hoekstenen: het verbod op het op de markt brengen van illegaal gewonnen hout, het toepassen van een stelsel van zorgvuldigheidseisen dat ervoor zorgt dat er geen illegaal gekapt hout op de markt wordt gebracht en toezicht op deze zorgvuldigheidseisen. Binnen deze zorgvuldigheid zijn dan nog eens drie belangrijke elementen essentieel: het verschaffen van informatie over de houtsoort zelf, de risicoanalyse van het gekapte hout en het nemen van maatregelen om het kappen van illegaal hout te reduceren. Deze elementen gaan hand in hand met elkaar, maar lijken op het eerste gezicht abstract.

Hoe wordt een risicoanalyse concreet uitgevoerd om te weten te komen of het hout op legale wijze gekapt is?
“In eerste instantie moeten de documenten, in het bijzonder de kapvergunningen, op een duidelijke manier in orde zijn. Die moeten absoluut blijvend aanwezig zijn, dat is de essentie. Een risicoanalyse kan je naar mijn mening het beste uitvoeren tijdens een bezoek. Door de bedrijven waarmee je samenwerkt te bezoeken en ter plaatse te kunnen vaststellen dat er een organisatie aanwezig is met voldoende personeel dat instaat voor de EUTR-documenten, kan je al heel wat problemen verhelpen. Op een gevoelsmatige manier weet je ook met wie je te doen hebt. Als ik met een producent handel die een directe kapconcessie afgesloten heeft met de staat, heb ik de meeste kans dat ik bij de juiste ben.



Volgens het stelsel van zorgvuldigheid moeten jullie ook maatregelen nemen om risico’s te minimaliseren. Hoe gaat dat in zijn werk?
“De bedrijven die instaan voor de kap staan vermeld op de kapvergunningen die door de staat en de provincie aan deze desbetreffende kapbedrijven worden overhandigd. De lijn is kort en gesloten. Alle bedrijven waarmee we samenwerken, worden bezocht. Met hen hebben we een soort eigen opgemaakte risicoanalyse ingevuld. Zo beschikken we over een dossier met voldoende informatie dat beschrijft hoe de leidinggevenden precies acteren. Daarnaast wordt in dit document ook weergegeven hoe de organisatie van het bedrijf eruit ziet. Op die manier kan je aantonen dat de EUTR-verplichtingen nageleefd worden, dat alle procedures correct gebeuren. En wanneer je er ter plaatse gaat en ziet dat er een heel team aanwezig is dat bezig is met de opvolging van binnenkomende stammen, het nachecken van de uitgaande volumes en toezicht op de correctheid van de vergunningen stelt dat al gerust. Als er een wil is om het in orde te brengen, zijn we al een heel eind op weg.”



Hoe frequent is een bezoek aan Brazilië voor jou nodig om zeker te zijn van de normale gang van zaken?
“Een jaarlijks bezoek aan onze partners is nodig als grondige controle van de leverancier of producent. Verder wordt er 6-wekelijks langsgegaan, wat voornaam is voor de constante opvolging van de documentatie, maar ook inzake kwaliteitscontrole en correctheid van het product. Het is dan ook bijvoorbeeld belangrijk dat de planken de juiste afmetingen hebben. Kortom, controle op productniveau is belangrijk.”

Vanwaar dan toch die negatieve connotatie wanneer het gaat over houtkap in het Amazonewoud?
“Voordien was er geen EUTR-wetgeving en ging het vaak verkeerd omdat de regels gewoon heel vaag waren. Het is voornaam dat de vergunningen er zijn en dat het duidelijk is dat men niet meer kan en mag kappen als er geen geldige documenten aanwezig zijn. Het feit dat het hout Europa al niet binnen mag zonder de juiste vergunningen, brengt ons al een heel eind verder in het handhaven van legale houtkap. Elke houtimporteur heeft er belang bij dat het proces correct verloopt. En ik denk dat we met Europa een grote stap hebben gezet, hopelijk volgt de rest van de wereld ook. Want er zijn niet-Europese landen die het minder nauw nemen met bepaalde regels. En niet alleen Europa staat achter deze regelgeving, ook Greenpeace is voorstander van een goed uitgewerkte EUTR-wetgeving.”

Zijn andere sectoren dan minder ethisch ingesteld?
“Dat weet ik niet juist, ik weet alleen dat er sprake is van legale en geoorloofde houtkap als er om de 25 jaar één stam per hectare geoogst wordt. Aan dit systeem, gebaseerd op de verordening, nemen we deel. Zo weet ik zeker dat het goed is. Natuurlijk zijn er ontwikkelingen richting landbouw wanneer er bos gekapt of weggebrand wordt voor de toepassing van landbouw om veeteelt (voeders), begrazing en andere activiteiten. Dat zijn andere zaken die wij natuurlijk niet helemaal kunnen tegenhouden.”

Hoe moeten wij die aanplanting van één stam per hectare met een interval van 25 jaar dan precies interpreteren?
“In essentie wordt elke 25 jaar, evenredig met de groeiperiode van het hout, een bepaald gebied geselecteerd en trekt een team (van 5 tot 6 mensen) door dat landschap om het te valideren. Dat wil zeggen dat zij het aantal stammen dat gekapt mag worden vastleggen en opmeten. Dit wordt ook bepaald door de houtsoort, want afhankelijk van die factor worden bepaalde diameters van de stammen op een bepaalde hoogte gemeten. Deze gegevens worden genoteerd en daarna wordt aangeduid op welke gps-coördinaten de stam zich bevindt. De stam wordt voorzien van een label en een nummer om die een aantal maanden later gemakkelijk terug te vinden. Meer nog: het personeel verantwoordelijk voor de kap bekijkt ook op voorhand hoe de boom het beste neergaat opdat de stam en de andere begroeiing minimaal beschadigd raken. Voor dit stappenplan is een gedreven en groot team nodig.”



Hoe denkt de Braziliaan erover?
“Bij de Braziliaan leeft logischerwijs het idee dat het Amazonewoud moet blijven bestaan. En niet alleen omwille van de natuur, ook omwille van de werkgelegenheid. Er zijn duizenden mensen aan de slag bij de houtzagerijen, de legale houtkap, de opvolging ervan en de controleorganismen. Indien we morgen aankondigen dat de activiteiten zullen stoppen, wordt het een drama voor veel Braziliaanse gezinnen. Eén ding is zeker: van zodra de economische waarde van het bos verdwijnt, zal het bos ook werkelijk verdwijnen. De lokale bevolking moet eten en een bestaan hebben. Veel mensen zijn tewerkgesteld binnen de legale houtkap, en zonder hun job kunnen ze niet overleven.

Wordt er vanuit de overheid zelf ook controle uitgevoerd?
“Ja, er zijn twee organisaties die nakijken of de wetgeving betreffende de houtkap wordt nageleefd in Brazilië. Eerst en vooral is er het IBAMA dat op nationaal vlak fungeert als een federaal agentschap binnen het ministerie van milieu met een kantoor in de hoofdsteden van de districten. Daarnaast is er het Sema, dat gevestigd is in iedere deelstaat en op provinciaal niveau instaat voor het bosbeheer. Dus er wordt vanuit twee oogpunten inspectie doorgevoerd.“

De Braziliaanse overheid werd vaak verweten corrupt te zijn. Kunnen we zeggen dat er in de loop der jaren veel verbeterd is?
“Ik mag het hopen, er is nu een nieuwe politieke situatie in Brazilië met de ultrarechtse president Jair Bolsonaro. Hij belooft op politiek vlak de harde lijn te volgen waardoor het nieuwe bestuur toch zal proberen de omkoopschandalen te bekampen. Dat is de uitdaging van het land. Ik ga ervan uit dat Brazilië op dat gebied enorm aan het ontwikkelen is, althans dat gevoel heb ik toch. Ik weet ook dat de zaakvoerders van bedrijven die zich niet aan de regels houden, opgepakt worden. De voorbije jaren zijn er tientallen bedrijven dichtgegaan. Het personeel wordt meteen huiswaarts gestuurd en de boeken gaan dicht. Dit kost handenvol geld en het duurt jaren vooraleer deze rechtszaken beëindigd zijn.”

Kan iedere producent de vergunning om elke houtbeweging te verduidelijken voorleggen?
“Wie met de EU wil handelen, moet hierover beschikken om aan te kunnen tonen dat aan de eisen wordt voldaan. Ongetwijfeld zijn er bedrijven die deze documenten niet bezitten. Die vinden hoogstwaarschijnlijk hun afzetmarkt, maar dat zal niet in Europa zijn.”

Wat zijn de grote uitdagingen voor de toekomst?
“Ik denk dat de instandhouding van het correcte verloop, van boom tot plank, nog altijd de grote uitdaging zal blijven. Het is bedroevend om soms te horen dat er alsnog te veel bos illegaal verdwijnt. Ondanks alle inspanningen binnen de legale houtsector, zijn er te veel invloeden die nefast zijn voor een volledig correct verloop. We mogen de moed niet opgeven, want er moet een mondiale methode bestaan om het Amazonewoud in zijn grootsheid te behouden. Een correct bosbouwbeleid zal de enige sleutel zijn. Europa is al goed op weg, maar indien het systeem op wereldschaal toegepast zou worden, kunnen we pas echt tevreden zijn.”



Bert De Busschere
Bert De Busschere

Bert is:
- Tuinhoutspecialist
- Journalist-schrijver met passie voor taal
- Video- en fotofanaat